Undercurrents

“Ladies and gentlemen, this is not your typical art conference.” Met deze woorden begon kunstenaar Alfredo Jaar zijn voordracht op Documenta 11 in Kassel, waarmee hij erkende dat de forumdiscussie een zeldzame mogelijkheid biedt de focus van de hedendaagse kunst te verschuiven van amusement naar serieuze reflectie op de cruciale kwesties van onze tijd.

Graag bieden wij Undercurrents aan als zo’n mogelijkheid. Als een gelegenheid die extra ruimte creëert om de huidige wereldomstandigheden, getekend door gewapende conflicten, niet-aflatend geweld en terroristische aanvallen, aan de orde te stellen als kwesties die wij niet langer op afstand zorgwekkend vinden, maar die ons nu direct aangaan. Dit is niet alleen het resultaat van het huidige, transnationale politieke klimaat, in hoge mate versterkt door de gekunsteldheid van de media. Het betrekt iedereen, ongeacht sociale status, politieke en religieuze overtuiging of geografische positie, en gaat hand in hand met de reële mogelijkheid om direct, fysiek geraakt te worden door wat veel prominente denkers eenvoudig en direct benoemen als oorlog.

Wij hebben kunstenaars, curatoren en theoretici uitgenodigd om vanuit hun eigen werkpraktijk te debatteren over actuele thema’s die met oorlog te maken hebben. Bewust van de urgentie van de situatie, presenteren de genodigde deelnemers hun onderzoek en werk over onderwerpen die ons, naar wij menen, de onderliggende krachten achter deze alomtegenwoordige, nieuwe manier van oorlogvoeren kunnen helpen begrijpen. In wekelijkse sessies, opgezet als een reeks van presentaties, performances, filmvertoningen en lezingen, kijken wij kritisch naar de taal die op dit moment geassocieerd wordt met oorlog, om onderscheid te maken tussen termen en uitdrukkingen als “oorlog en terreur”, “oorlog tegen terreur”, “oorlog als terreur”, etc. Wij willen ook recente theorieën onder de loep nemen die inzicht verschaffen in de transformatie van oorlog: van de ‘traditionele’ oorlog als een gewapend conflict tussen soevereine naties/staten die zowel in de tijd als door ruimte bepaald zijn, naar de Koude Oorlog als een wedloop in spanning, in stand gehouden door de voortdurende en wederzijdse anticipatie van een potentieel grootschalige militaire aanval door ideologisch tegengestelde allianties van staten, naar de huidige vorm die in tijd en ruimte niet op zichzelf staat, maar zich manifesteert als een altijd en overal aanwezige mogelijkheid van oorlog. Wij willen analyseren hoe angst op meesterlijke wijze gemanipuleerd wordt tot een machtig instrument van diegenen die aan de macht zijn. Wij willen kritisch kijken naar de verontrustende notie van de democratie ‘on hold’ wanneer er oorlog uitbreekt, en hoe om te gaan met de bedreigende consequenties van een permanente staat van oorlog die ertoe leidt dat de ‘state of exception’ almaar verlengd dreigt te worden. Maar bovenal kijken wij naar de kunst, naar de kritisch-artistieke en intellectuele werkpraktijken die deze kwesties aankaarten en een gedecideerde positie in het discours innemen, ervan overtuigd dat kunst de ruimte kan creëren om vraagtekens te plaatsen bij de heersende consensus over hoe de wereld in elkaar steekt, en kan verbeelden hoe het mogelijkerwijs veranderd kan worden.

Undercurrents is een dynamisch, informeel forum voor reflectie op wat er schuilgaat achter de tegenwoordige manier van oorlogvoeren. Het is ontwikkeld als een gelijkwaardige parallel aan de tentoonstelling Soft Target. War as a Daily, First-Hand Reality. We zijn ervan overtuigd, om Alfredo Jaar’s woorden in de bovengenoemde lezing aan te halen wanneer hij Jean-Luc Godard parafraseert, dat “art is not only reflection of reality, but also the reality of that reflection”.

Lezingen

Lezing
12.11.2005
On Documenting (waarheid en politiek)

Lezing
19.11.2005
On Crisis (de noodsituatie en nieuw heldendom)

Lezing
26.11.2005
On Fear (oorlogsmachine en dreiging)

Lezing
03.12.2005
On Rhetoric (taal en nieuwe oorlogsvoering)

Lezing
10.12.2005
On Mutation (na de Koude Oorlog en de nieuwe wereldorde)

Paneldiscussie
17.12.2005
On Imagining (mogelijkheden en strategieën voor verzet)